Zatrzymanie moczu – przyczyny, objawy, leczenie

Zatrzymanie moczu, określane również jako brak moczu, retencja moczu, jest poważną dolegliwością, której nie należy lekceważyć. Jakie są jej przyczyny i objawy? W jaki sposób się ją leczy?

Czym jest zatrzymanie moczu?

Pod pojęciem jak zatrzymanie moczu znajduje się dolegliwość, w której dochodzi do braku mikcji (oddania moczu), co prowadzi do niemożności opróżnienia pęcherza moczowego.

Brak moczu może pojawić się u osób w każdym wieku, ale najczęściej diagnozowany jest on u osób starszych.

Rodzaje zatrzymania moczu

Wyróżnia się dwa typy dolegliwości:

• Ostre zatrzymanie moczu – pojawia się nagle i powoduje całkowity brak mikcji, co prowadzi do szybkiego przepełnienia pęcherza.

• Przewlekłe zatrzymanie moczu – rozwija się przez dłuższy czas, dlatego pacjent może oddawać mocz, jednak nie potrafi całkowicie opróżnić pęcherza moczowego.

Zatrzymanie moczu – objawy

W przebiegu dolegliwości jak zatrzymanie moczu objawy mogą pojawiać się nagle albo narastać z czasem zależnie od jej rodzaju.

Ostre zatrzymanie moczu powoduje brak możliwości oddania moczu. U pacjenta pojawia się wtedy silna chęć oddania moczu, natomiast nie jest to możliwe. Dochodzi wtedy do przepełnienia pęcherza moczowego, który jest bolesny. Może prowadzić to nawet do utraty przytomności.

Przewlekłe zatrzymanie moczu z kolei objawia się przez trudności w rozpoczęciu mikcji, a także przez oddawanie moczu często, słabszym strumieniem, kropelkowo. Czasami można zauważyć stały wyciek moczu, czyli nietrzymanie moczu. Jednocześnie chory odczuwa stale potrzebę skorzystania z toalety, nawet po jej opuszczeniu.

Zarówno w ostrym, jak i przewlekłym zatrzymaniu moczu może dochodzić do stanów podgorączkowych, gorączki.

Przyczyny zatrzymania moczu

Brak moczu może mieć zróżnicowane przyczyny, do których zaliczane są w szczególności:

1. Niedrożność cewki moczowej

W tym przypadku dochodzi do braku drożności cewki, dlatego wypływ moczu jest zablokowany.

Najczęściej przyczyną niedrożności cewki moczowej są:

• Choroby prostaty u mężczyzn – dotyczy łagodnego rozrostu prostaty, zapalenia i raka prostaty, co powoduje zaciskanie się gruczołu wokół cewki moczowej.
• Zapalenie cewki moczowej – wywołane przez infekcje bakteryjne, grzybicze.
• Uraz cewki moczowej – może dojść do niego także na skutek zabiegów urologicznych.
• Kamica moczowa – kamień zalega w cewce moczowej albo w jej ujściu.
• Zaparcia – odbytnica wypełniona masami kałowymi uciska cewkę.
• Krwawienia z układu moczowego – dochodzi wtedy do zablokowania cewki przez skrzepliny.
• Ciąża u kobiet – na skutek ułożenia płodu dochodzi do ucisku na cewkę i braku moczu.
• Wypadanie narządów płciowych u kobiet – przy osłabionych mięśni dna miednicy, co powoduje zablokowanie cewki przez narządy.
• Nowotwory cewki moczowej.

2. Choroby neurologiczne

Zwiększone ryzyko braku moczu pojawia się u osób, które chorują na stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona. Objaw ten dotyczy też osób po urazach rdzenia kręgowego, mózgu, przy guzach mózgu, rdzenia kręgowego, przepuklinie oponowo-rdzeniowej.

W przypadku tych dolegliwości dochodzi do zaburzenia przesyłania sygnałów pomiędzy układem moczowym a mózgiem.

3. Stosowanie określonych leków

Wybrane leki mogą również powodować problemy w oddawaniu moczu. Ryzyko to zwiększa się u osób, które mają już teraz trudności z opróżnianiem pęcherza, między innymi u mężczyzn z chorobami prostaty.

Do leków, które sprzyjają zatrzymaniu moczu, zaliczane są:

• Leki przeciwhistaminowe,
• Leki redukujące obrzęki błony śluzowej w nosie,
• Leki przeciwpadaczkowe,
• Leki opioidowe,
• Leki przeciwdepresyjne,
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Zatrzymanie moczu u starszej osoby

Na zatrzymanie moczu narażone są w szczególności osoby starsze, ponieważ ryzyko rozwoju tej dolegliwości wzrasta wraz z wiekiem.

Szacuje się, że zatrzymanie moczu u starszej osoby pojawia się u 1 na 10 osób powyżej 70. roku życia, natomiast powyżej 80. roku życia nawet u 1 na 3 w przypadku mężczyzn.

Czym może skutkować zatrzymanie moczu?

Ważna jest szybka reakcja, ponieważ w przeciwnym przypadku może dojść do zagrożenia zdrowia, a nawet życia. 

Zatrzymanie moczu może prowadzić do nefropatii zatorowej, która powoduje trwałe uszkodzenie nerek. Poważną konsekwencją jest też sepsa na skutek braku odprowadzania moczu, czyli urosepsa.

Zatrzymanie moczu – co robić?

Gdy dochodzi do dolegliwości jak zatrzymanie moczu co robić? Należy wtedy jak najszybciej udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub na oddział ratunkowy przy ostrych objawach.

Leczenie zatrzymania moczu najczęściej polega na wprowadzeniu cewnika co pęcherza moczowego. 

Gdy założenie cewnika nie jest możliwe, wykonuje się nadłonową cystostomię przezskórną. To zabieg polegający na nakłuciu pęcherza moczowego przez powłoki brzuszne. 

Zaleca się również stosować wkładki higieniczne na nietrzymanie moczu lub inne wyroby chłonne, aby poprawić komfort pacjenta, u którego dochodzi do wycieku moczu.

Aby zmniejszyć ryzyko dolegliwości, zaleca się leczyć jej pierwotną przyczynę, a także unikać zaparć, prowadzić ćwiczenia mięśni dna miednicy i zrezygnować z leków, które sprzyjają zatrzymaniu moczu.